نظام حقوقی بنیادهای خیریه درایران، با مطالعه تطبیقی حقوق انگلیس و آمریکا

چکیده: گرایش به خیرات و بریات همزاد با تاریخ بشریت به عنوان یک تمایل فردی مبتنی بر فطرت انسانی و نهاد جمعی استوار بر ضرورت اجتماعی بروز و حضور داشته است. تجلی این موضوع مهم در جوامع مختلف عموما در قالب بنیادهای خیریه صورت می پذیرد. شناخت اهداف متعالی در تأسیس این بنیادهاو تدوین قوانین لازم و مورد نیاز هماهنگ با رشد و شکوفایی آنها می تواند، مانع انحراف از مسیر واقعی این نهادها گردد. قدمت این پدیده اجتماعی در جامعه ایران و خروج تنوع آنها از حالت سنتی به شکل مدرن در اشکال جدید از سال 1285 هجری شمسی و رشد چشم گیر بعد از انقلاب اسلامی سال 1357 هجری شمسی و مداخلات غیر متعارف دست اندرکاران دولتی در این مقوله در سنوات اخیر و حسن اعتماد ملت ایران به اینگونه بنیادها تهدیداتی جدی را متوجه این بنیادهای خیریه نموده است. شناخت و معرفی نظام حقوقی حاکم بر بنیادهای خیریه در جامعه کنونی به منظور تقویت فرصتها و حذف تهدیدات احتمالی هدف اصلی این تحقیق را تشکیل می دهد. بررسی نظام حاکم بر آنها از منظر تطبیقی به منظور یافتن نگرش دیگر جوامع به این پدیده اجتماعی بسیار حایز اهمیت است. از همین رو نگارنده در این نوشتار به بررسی نظام حقوقی بنیادهای خیریه در ایران، انگلستان و آمریکا در حد مقدورات پرداخته است. با امعان نظر به تحقیق و بررسی حاضر معلوم می گردد، نظام حقوقی حاکم بر بنیادهای خیریه در ایران در قوانین مصوب و در بخشی از آنها ضوابط فقه امامیه خلاصه می گردد، به علت تعدد مقررات مصوب نظم حقوقی آنها متعدد و متنوع است و حداقل دو قانون حج و اوقاف و امور خیریه و قانون تجارت شمول مقررات خود برکل بنیادهای خیریه یا بخش اعظم آنها در مفاد و اجرا را مطمح نظر دارند، اگرچه هیچکدام حاکمیت کافی، تام و قانونی بر تأسیس، اداره و انحلال بنیادهای مذکور را ندارند، ولیکن بسته به نوع بنیاد خیریه و نحوه تأسیس، تابع یکی از قوانین اخیرالذکر و مقررات چندگانه ی دیگر کشور می باشند. در نظام حقوقی انگلیس به منظور پرهیز از انحرافات از سال 1993 قانون نظام جامع بنیادهای خیریه تدوین و در سال 2006 بازنگری و اجرا می گردد و کل بنیادهای خیریه می بایست تابع آن باشند. در آمریکا ایالت های مختلف قوانین متنوع دارند، کالیفرنیا قانون جامع حاکم بر بنیادهای خیریه را تدوین و تصویب نموده است. ولیکن قانون حاکم بر بنیادهای خیریه از حیث شمول و معافیت مالیاتی توسط دولت فدرال تدوین و حاکم بر بنیادهای خیریه کل کشور می باشد.